Integracja Sensoryczna
- Kiedy problem?
O zaburzeniach z zakresu przetwarzania sensorycznego mogą świadczyć następujące objawy:
- nadruchliwość i problemy z koncentracją uwagi,
- trudności z utrzymaniem równowagi i koordynacją ruchową,
- trudności w uczeniu się nowych umiejętności (np. jazdy na rowerze, wycinania)
- problemy w opanowaniu podstaw czytania i pisania,
- trudności w samodzielnym jedzeniu, ubieraniu i rozbieraniu się,
- niekontrolowane, chaotyczne ruchy,
- tendencja do licznych urazów i kontuzji,
- tendencja do gryzienia, szczypania siebie i innych, niszczenia zabawek i przedmiotów,
- choroba lokomocyjna,
- unikanie huśtania, zabaw na trampolinie, karuzeli, zjeżdżalniach,
- nienaturalny strach przed oderwaniem nóg od podłoża, wysokością, upadkiem,
- domaganie się silniejszych niż normalnie doznań (np. kręcenia, huśtania, podskoków),
- zaburzenia rozwoju mowy i komunikacji,
- brak ustalonej dominacji ręki,
- nadmierna męczliwość, unikanie gier i zabaw ruchowych,
- preferowanie siedzącego trybu życia,
- chodzenie na palcach,
- zatykanie uszu w reakcji na niektóre dźwięki,
- nietypowe reakcje na określone zapachy, światło, smaki,
- nienaturalna niechęć do mycia włosów, twarzy, uszu, obcinania paznokci,
- preferowanie tylko wybranych pokarmów (odruch wymiotny w czasie jedzenia)
- unikanie zajęć związanych z brudzeniem rąk np.: lepienia, malowania palcami, zabaw w piasku,
- preferowanie jednego rodzaju ubrań, materiałów lub niechęć do noszenia odzieży, skarpetek, butów,
- trudności z zasypianiem, lekki sen,
- przysłuchiwanie się z upodobaniem włączonej pralce, odkurzaczowi, suszarce.
2. Czym jest integracja sensoryczna?
Integracja sensoryczna to zdolność dziecka do odczuwania, rozumienia i organizowania informacji dostarczanych przez zmysły z otoczenia oraz z własnego organizmu. Mówiąc w skrócie, integracja sensoryczna pozwala segregować, porządkować i składać razem pojedyncze bodźce w pełne funkcje mózgu. Gdy funkcje te są zrównoważone motoryka ciała łatwo dostosowuje się do otoczenia, umysł łatwo przyswaja informacje a „dobre” zachowanie pojawia się w sposób naturalny. Integracja sensoryczna jest organizacją bodźców w obrębie całego układu nerwowego, wszystkich narządów zmysłów i całego ciała tak, by mogły być użyte do celowego działania. Integracja sensoryczna wpływa także na rozwój dziecka, zdolność do nauki i samoocenę.
3. Podstawy integracji sensorycznej
J. Ayres, twórczyni teoretycznych podstaw oraz sposobów diagnozy i terapii zaburzeń integracji sensorycznej stwierdziła, iż rozwój integracji zmysłowej zależy od trzech najwcześniej dojrzewających układów zmysłu: dotykowego, proprioceptywnego i przedsionkowego. To one tworzą bazę, która wraz z rozwojem i integracją odruchów nadaje kształt rozwojowi dziecka. Zmysł dotyku, zmysł przedsionkowy oraz proprioceptywny zaczynają funkcjonować w bardzo wczesnym etapie życia nawet podczas życia płodowego. Działania tych podstawowych zmysłów są ściśle ze sobą powiązane i w trakcie rozwoju tworzą połączenia z innymi zmysłami w obrębie mózgu. To wzajemne na siebie oddziaływanie różnych zmysłów jest złożone i niezbędne do prawidłowej interpretacji sytuacji i wykonanie odpowiedniej reakcji. Ten proces celowej organizacji zmysłów nosi właśnie nazwę integracji sensorycznej.
4. Zaburzenia integracji sensorycznej
Przetwarzanie sensoryczne to skomplikowany proces, w którym układ nerwowy odbiera informacje ze wszystkich zmysłów (dotyk; układ przedsionkowy odbierający ruch; czucie ciała, czyli propriocepcja, węch, smak, wzrok i słuch) następnie organizuje je i interpretuje tak, aby mogły być wykorzystane w celowym i efektywnym działaniu. Zaburzenia integracji sensorycznej zwane inaczej zaburzeniami przetwarzania sensorycznego to brak efektywnego odbioru i organizacji informacji sensorycznych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego oraz nieprawidłowe na nie reakcje np. emocjonalne lub ruchowe. Zaburzenia integracji sensorycznej nie muszą dotyczyć uszkodzenia układu nerwowego, lecz mogą oznaczać nieprawidłowości związane z przetwarzaniem informacji (bodźców). Przyczyny mogą być różne i nie do końca są poznane. Osoby z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego nieprawidłowo interpretują odbierane codziennie informacje sensoryczne, takie jak dotyk, dźwięk, czy ruch. Jedni mogą czuć się nadmiernie bombardowani ilością bodźców, inni poszukiwać intensywnych doznań sensorycznych a jeszcze inni mogą prezentować odmienne symptomy.
5. Diagnoza SI
Diagnoza (3-4 spotkania) przeprowadzona jest w oparciu o Testy Południowo-Kalifornijskie autorstwa J. Ayers oraz Obserwacje Kliniczne. Uzupełniana jest szczegółowym wywiadem przeprowadzonym z Rodzicami dziecka. Na podstawie uzyskanych wyników badań i obserwacji sporządzany jest raport.
Przebieg diagnozy:
Wywiad z rodzicami ( bez dziecka). Pytania dotyczą przebiegu ciąży, porodu, rozwoju dziecka (od niemowlęctwa do chwili obecnej), przebytych chorób (ew. zabiegów/operacji), problemów zdrowotnych. Omawiane są również niepokojące zachowania i problemy dziecka. Uzupełniany jest Kwestionariusz Sensomotoryczny.
Spotkanie z dzieckiem. W jego trakcie przeprowadzane są Południowo-Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej oraz Obserwacje Kliniczne. Testy wykonywane są u dzieci, które ukończyły 4 lata i pozwalają określić poziom koordynacji, praksji, czucia ruchu, czucia własnego ciała, zdolności grafomotoryczne, percepcję dotykową i równowagę. Obserwacje Kliniczne polegają na wykonywaniu przez dziecko zadania wskazanego przez terapeutę. Obserwacje dostarczają informacji o napięciu mięśniowym, równowadze, koordynacji, planowaniu motorycznym, motoryce małej i dużej, pracy gałek ocznych, reakcji na ruch oraz reaktywności na bodźce sensoryczne;
Podsumowanie diagnozy to rozmowa z Rodzicami na temat wyników i płynących z nich wniosków. Wyniki uzyskane w poszczególnych testach i obserwacjach są omawiane i wyjaśniane. Rodzice otrzymują również diagnozę na piśmie.
6. Dla kogo terapia?
Metoda integracji sensorycznej przeznaczona jest dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, które pomimo prawidłowego rozwoju mają problemy w codziennym funkcjonowaniu. Jest również istotnym elementem całościowej terapii dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, zespołu Aspergera, ADHD, dzieci z zespołem Downa, kruchego X czy mózgowym porażeniem dziecięcym. Terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego jest terapią indywidualną i ma charakter ,,naukowej zabawy” podczas której dziecko jednocześnie bawi się i uczy. Głównym jej celem jest dostarczenie kontrolowanych bodźców sensorycznych poprzez różnorodne ćwiczenia. W ich efekcie wzmacniamy procesy nerwowe będące podstawą określonych umiejętności, które pojawiają się w sposób naturalny, jako efekt poprawy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.